Theo tiến sĩ Bùi Chí Viết, Trưởng khoa ngoại 2, Bệnh viện Ung bướu TP HCM, bệnh ung thư thật sự đã trở thành gánh nặng cho toàn xã hội. Tại Việt Nam, ung thư đại trực tràng là một trong những loại ung thư rất thường gặp và là nguyên nhân trực tiếp liên quan đến tử vong do bệnh này.

Theo ông, phòng ngừa ung thư là phương cách tốt nhất, hơn là việc cố gắng tìm kiếm các cách điều trị bệnh một khi đã xảy ra. Việc phòng ngừa đã được các nhà khoa học nghiên cứu và chú ý từ rất lâu, nhằm xác định và phòng ngừa các yếu tố nguy cơ.

Hiện nay, với nhiều thành tựu khoa học, các chuyên gia ung thư học đã xác định được những nguyên nhân và những yếu tố nguy cơ. Đã có trên 40% bệnh nhân ung thư có thể phòng ngừa được bằng văcxin như tiêm ngừa viêm gan siêu vi B để phòng ngừa ung thư gan, hay HPV (Human Papiloma Virus) trong phòng ngừa ung thư cổ tử cung…

Còn nhiều loại bệnh ung thư chưa có văcxin thì chúng ta vẫn có thể phòng tránh được, như thông qua thói quen ăn uống mà ngừa ung thư đại trực tràng. Hầu hết bệnh ung thư có một quá trình phát triển lâu dài, sự phát sinh bệnh còn tuỳ thuộc tính nhạy cảm và sự phơi nhiễm với các yếu tố nguy cơ trong suốt cuộc sống từng người. Nếu loại trừ yếu tố nguy cơ có tính di truyền trên một số ít bệnh nhân ung thư đại trực tràng, phần lớn ung thư đại trực tràng có nguyên nhân từ thói quen sinh hoạt và cách ăn uống.

Nhiều nghiên cứu cho thấy tiêu thụ nhiều loại thịt trên sẽ làm tăng nguy cơ ung thư. Tiêu thụ khoảng 160 g/ngày hoặc chế độ ăn với thịt quá năm lần trong tuần sẽ làm nguy cơ tăng hơn ba lần. Dưới hình thức chiên, nướng, thịt đã qua sơ chế như thịt xông khói, dăm bông, xúc xích… bản thân chất đạm sẽ làm tăng yếu tố sinh ung thư; còn mỡ của loại thịt đỏ sẽ bị chuyển hoá bởi vi khuẩn trong lòng ruột thành chất sinh ung thư, từ đó làm tăng sản các tế bào biểu mô bất thường trong lòng ruột dẫn đến bệnh.

Dễ dẫn đến béo phì và có nguy cơ cao gây ung thư đại trực tràng. Thức ăn chứa nhiều chất xơ sẽ gia tăng tiêu thụ axít folic, dẫn đến việc loại khỏi lòng ruột sớm vì giảm thời gian ứ đọng phân. Ngoài ra, các chất xơ làm giảm pH trong lòng đại tràng và tăng sản xuất các axít béo chuỗi ngắn cũng như các yếu tố vi lượng giúp chống hiện tượng ôxít hoá.

Các loại nước uống chứa cồn sử dụng chúng với lượng 15 g/ngày sẽ làm tăng nguy cơ ung thư.

Thuốc lá không những được biết đến như “sát thủ” của bệnh lý tim mạch hay ung thư phổi mà gần đây được công nhận là yếu tố nguy cơ rất quan trọng gây ung thư đại trực tràng, nhất là khi kết hợp với rượu bia.

Béo phì cũng làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng cho cả nam nữ, nhưng rõ nét nhất là nam giới. Nam giới có chỉ số khối cơ thể cao sẽ có nguy cơ gấp hai lần, trong khi ở phụ nữ béo phì nguy cơ này hơn 1,5 lần. Hoạt động thể lực, vận động hay luyện tập thể dục sẽ làm giảm nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng, trên cơ sở ngăn ngừa tình trạng béo phì và làm giảm thời gian ứ đọng trong lòng đại tràng.

Trên đây là yếu tố có thể kiểm soát được, nhưng bên cạnh đó cũng có những yếu tố khiến nguy cơ mắc bệnh cao mà chúng ta không thể kiểm soát được như tuổi tác. Hơn một nửa bệnh ung thư xảy ra ở người lớn tuổi. Một điểm cần lưu ý là tuổi thọ ngày càng tăng, do vậy chúng ta luôn luôn đối mặt với những yếu tố nguy cơ ung thư đại trực tràng. Việc xác định các yếu tố nguy cơ là rất quan trọng để từ đó có biện pháp phòng ngừa tích cực hơn.

Tiến sĩ Bùi Chí Viết bổ sung, để phòng tránh căn bệnh này một cách chủ động, ngoài việc không dùng quá nhiều thịt, chất béo có nguồn gốc từ đạm động vật, bổ sung đầy đủ chất xơ từ lúa mạch, trái cây, rau tươi… làm loãng chất sinh ung thư trong phân, làm giảm thời gian ứ đọng phân trong lòng ruột đồng thời sinh ra những vi khuẩn có lợi cho đường ruột, còn cần bổ sung các vitamin E, C, A, canxi và có lối sống lành mạnh, chế độ sinh hoạt năng động, thường xuyên luyện tập thể dục.

Những thực phẩm này chứa hàm lượng cao chất xơ, có thể giảm đến 40% nguy cơ polyp đại tràng. Nên chọn những loại hoa quả có màu xanh sẫm, vàng đậm, da cam và các loại rau ví dụ như rau bina, dưa đỏ, xoài, quả đấu, và khoai lang, rau họ cải bắp, bao gồm cải bông xanh, cải brussel và súp lơ.Chất lycopen trong cà chua và các loại rau quả có màu đỏ như dâu tây, ớt đỏ là hóa chất chống ung thư rất mạnh. Các loại cây họ đậu bao gồm đậu Hà Lan và các thực phẩm từ đậu nành… nên cho vào thực đơn hàng ngày.

Hạn chế ăn nhiều mỡ, đặc biệt là các loại chất béo no. Các chất béo no có nguồn gốc từ động vật khi sử dụng nên thận trọng vì nó không tốt cho người bệnh. Các thực phẩm chứa chất béo no bao gồm sữa nguyên chất, pho mát, kem, dầu dừa và dầu cọ. Hạn chế mỡ toàn phần < 35% lượng calo hàng ngày, 8-10% là chất béo no.

Việc bổ sung lượng vitamin B folat hoặc axít folic thích hợp (một dạng tổng hợp của vitamin này) có thể làm giảm nguy cơ ung thư đại trực tràng.

Đối với những người có tiền sử gia đình bị bệnh có thể giảm nguy cơ mắc bệnh bằng cách hạn chế uống rượu và dùng 400 mg axít folic/ngày. Folat có trong lá rau xanh thẫm như rau bina, đậu, đậu tây và đậu xanh, một số quả và hạt, ngũ cốc đã bổ sung. Phần lớn các multivitamin đều chứa axít folic.

Người dùng 700-800 mg calci/ngày có nguy cơ ung thư đại tràng thấp hơn 40-50% so với người dùng £500 mg canxi/ngày. Những thực phẩm có calci tốt bao gồm váng sữa hoặc sữa có hàm lượng chất béo thấp và các sản phẩm bơ sữa khác, cải xanh, cải canh và cá hồi. Vitamin D vừa trợ giúp hấp thu canxi vừa có tác dụng giảm nguy cơ ung thư đại trực tràng.Những thực phẩm giàu vitamin D như các sản phẩm từ sữa, gan, lòng đỏ trứng và cá.

Ánh nắng mặt trời cũng có tác dụng biến đổi da bạn thành những vitamin hữu ích. Phải bổ sung lượng canxi cho cơ thể nếu bạn không uống sữa và tránh ánh nắng mặt trời. Ngoài việc giúp ngăn ngừa ung thư đại trực tràng, việc bổ sung vitamin D và canxi vào bữa ăn hàng ngày có tác dụng làm chậm quá trình loãng xương và giảm nguy cơ gãy xương.

Luôn tập luyện và duy trì cân nặng khỏe mạnh. Chỉ kiểm soát cân nặng cũng có thể giảm nguy cơ ung thư đại trực tràng. Tập luyện thường xuyên có thể giảm một nửa nguy cơ ung thư đại tràng.

---

Xem chi tiết tại đây.