Bệnh ung thư với lịch sử loài người

Ung thư là một phần trong quá trình tiến hóa của xã hội loài người.

Khi tìm kiếm dấu vết của căn bệnh ung thư trên hơn 300 bộ hài cốt thuộc thời thiên cổ, có tuổi thọ trên 5000 năm, TS. Mario Slaus đến từ Viện Hàn lâm khoa học và nghệ thuật Croatia nhận thấy, ung thư không phải là cái gì đó mà tổ tiên loài người phải đối mặt. "Không có dấu hiệu của u xương ác tính trong toàn bộ số hài cốt sưu tập" – Slaus cho biết – "Nguyên nhân có thể do tuổi thọ trung bình của người thiên cổ chỉ đạt 35,6 năm, trong khi ung thư thường xuất hiện ở tuổi 65". Theo quan điểm của Slaus, người thiên cổ có tuổi thọ tự nhiên ngắn ngủi hoặc chết sớm vì những căn bệnh thông thường, do đó ung thư không có cơ hội phát triển.

Trong bộ sưu tập của Viện Hàn lâm khoa học và nghệ thuật Croatia có cả những hài cốt từ năm 5300 trước Công nguyên, được thu thập từ các khu khai quật trên khắp lãnh thổ. Phần lớn số cá thể trong bộ sưu tập hài cốt này có dấu hiệu tử vong vì các bệnh giang mai, hủi và lao phổi. Đây cũng là những "tay sai đắc lực của tử thần" trong xã hội loài người buổi sơ khai, Slaus phát biểu. Sự xuất hiện những căn bệnh mới ở các thời kỳ sau đó như ung thư có thể xem là một phần trong quá trình tiến hóa của xã hội loài người.

Ung thư xuất hiện từ năm 3000 đến 1500 trước Công nguyên

Trong các thư tịch thời cổ đại, người ta tìm thấy những dấu hiệu đầu tiên chứng tỏ căn bệnh ung thư đã xuất hiện. Những trường hợp bị bệnh được mô tả đầu tiên trong một bản giấy papyrus có niên đại vào khoảng năm 3000-1500 trước Công nguyên. Đó là 8 trường hợp bị khối u trên vú được chữa trị bằng phương pháp đốt, một phương pháp phá hủy mô bằng dụng cụ nung nóng: "khoan lửa". Trong tài liệu này, người ta nói rằng không thể nào chữa trị hẳn ung thư mà chỉ có thể làm giảm nhẹ bệnh.

Sau đó, căn bệnh này có vẻ như xuất hiện ngày càng nhiều. Nhiều bức tranh trên các ngôi mộ Aicập miêu tả con người với những khối u trên các bộ phận khác nhau của cơ thể. Ông tổ của nền y học thế giới Hippocrates đã dùng từ tiếng Hy Lạp là "carcinos" và "carcinoma" để mô tả những khối u. Kết hợp lại, ung thư được gọi là "karkinos" ("karkinos" trong tiếng Hy Lạp vốn để chỉ con cua).

Ở giai đoạn này, người Hy Lạp cổ đại đã phân biệt được u ác tính và u lành tính. Các thầy thuốc cũng dùng phẫu thuật cắt bỏ khối u trên bề mặt theo cách thức tương tự như ngày nay. Họ còn lấy hỗn hợp giữa lúa mạch, tai lợn và các thứ khác làm thuốc chữa bệnh ung thư dạ dày và tử cung, ngoài ra, còn có các loại thuốc mỡ, thuốc nước, dầu thầu dầu, thuốc đạn, thuốc đắp và các bộ phận động vật… Tuy nhiên, ở thời kỳ này, người ta vẫn tin rằng bệnh ung thư là do các thần thánh gây ra.

Cách chữa trị duy nhất là phẫu thuật (cắt bỏ)

Trong suốt thời kỳ này, các thầy thuốc đã có được nhiều kiến thức về giải phẫu và bệnh lý cơ thể người. Thuyết bạch huyết ra đời vào thế kỷ 17 của Gaspare Aselli đã thay thế lý thuyết mật đen của Hippocrates, mang lại cái nhìn sâu sắc hơn về nguyên nhân dẫn đến bệnh ung thư. Người ta cho rằng, chính sự bất thường trong hệ bạch huyết đã gây ra căn bệnh này.

Các lý thuyết khác cũng xuất hiện để giải thích nguyên nhân của bệnh, chẳng hạn như ung thư là do chấn thương, thực vật ký sinh và người ta cũng nghĩ rằng ung thư có thể lan ra "giống như dung dịch lỏng".

John Hunter (1728-1793), một bác sĩ phẫu thuật nổi tiếng người Scotland cho rằng, một số dạng ung thư có thể được chữa trị bằng phẫu thuật. Theo ông, nếu khối u chưa lan đến các mô gần nó và vẫn có thể cắt bỏ thì "chẳng có lý do gì mà lại không cắt bỏ nó đi". Vậy là trong hàng thế kỷ sau đó, liệu pháp phổ biến thường được áp dụng để chữa trị ung thư là phẫu thuật (cắt bỏ). Tuy nhiên, tỷ lệ thành công rất thấp bởi còn những phần rất nhỏ của mô hoặc những mô khác khuất phía sau vẫn tiếp tục phát triển cho tới khi giết chết bệnh nhân.

Loài người dần chế ngự bệnh ung thư

Nỗ lực tìm ra loại thuốc trị ung thư xuất hiện từ giữa những năm 1800 sau khi người ta biết rằng các mô được sinh ra bởi sự sinh sôi cực nhanh của các tế bào ung thư. Các thầy thuốc đã sử dụng một loạt các chất độc, như thạch tín để tìm cách triệt tiêu tế bào ung thư. Tuy nhiên, bệnh nhân vẫn tiếp tục bị thần chết khuất phục.

Phát hiện ra phương pháp gây mê năm 1844 của Wells đã cho phép ngành phẫu thuật phát triển và các ca phẫu thuật ung thư cổ điển như phẫu thuật triệt để ung thư vú ra đời. Phát minh kính hiển vi của Leeuwenhoek vào cuối thế kỷ 17 cũng tạo động lực cho quá trình tìm hiểu nguyên nhân ung thư.

Rudolf Virchow, người được xem là cha đẻ của bệnh lý học tế bào đã đưa ra những kiến thức khoa học hiện đại cơ bản về ung thư và liên hệ các triệu chứng của bệnh với các phát hiện vi mô. Mô bị cắt bỏ nhờ phẫu thuật được quan sát dưới kính hiển vi đã giúp tăng cường thêm khả năng chẩn đoán chính xác về ung thư, qua đó người ta có thể cho các nhà phẫu thuật biết liệu quy trình phẫu thuật đã cắt bỏ hoàn toàn khối u hay chưa.

Vào năm 1940, một số lớn thuỷ thủ Mỹ bị thương bởi ga mù tạc trong một vụ nổ ở căn cứ hải quân. Các bác sĩ nhận thấy điểm đặc biệt là các thuỷ thủ mất hầu hết bạch cầu và tế bào tuỷ sống – nơi sản sinh ra bạch cầu. Đây có thể là manh mối điều trị bệnh ung thư máu (máu trắng). Năm 1943, người ta bắt đầu điều trị bệnh nhân ung thư máu bằng mechlorethamine, một loại thuốc có họ gần với mù tạc. Những thành công cho phép điều trị hơn một nửa bệnh nhân ung thư máu – những người trước đây chỉ biết chờ chết.

Hơn 20 năm sau, khoa học điều chế ra hàng loạt liệu pháp chống ung thư có nguyên tắc hoạt động tương tự. Cho tới tận bây giờ, thuốc chống ung thư vẫn chủ yếu là độc dược để diệt khối u. Vì vậy, việc quyết định liều lượng thuốc cho bệnh nhân là tối quan trọng và việc xuất hiện những phản ứng phụ ghê gớm là điều đương nhiên.

Mặc dù hiện nay y học hiện đại đã phát triển rất cao với nhiều máy móc tiên tiến được dùng vào việc chữa trị ung thư, thế nhưng căn bệnh này vẫn là một trong những bệnh nan y đáng sợ của nhân loại. Kỹ thuật phân tích gen tiên tiến mới đây đã khám phá ra gen D – gen đột biến gây bệnh ung thư. Với nhận thức về nguyên nhân cơ bản của căn bệnh quái ác này, thế giới đang chờ đón những liệu pháp vô hại ngăn chặn từ gốc hơn là tìm ra những loại thuốc ít độc tố hơn.