Bạn đã thực sự hiểu về bệnh động kinh

Bệnh Động kinh là một chứng bệnh hệ thần kinh do xáo trộn lập đi lập lại của một số nơron trong vỏ não tạo nhiều triệu chứng rối loạn thần kinh hệ như co giật của bắp thịt, cắn lưỡi, sùi bọt mép, mắt trợn ngược, bất tỉnh, mất kiểm soát tiểu tiện, hoặc gây cảm giác lạ, v.v, … . Cơn động kinh tự bộc phát, bệnh nhân khó kiểm soát hay biết trước được.

Là bệnh mà trong dân gian còn gọi là kinh phong, phong xù, kinh giật. Đó là một trạng thái bệnh lý của não bộ do sự phóng điện đột ngột quá mức của tế bào thần kinh gây ra các cơn co giật cục bộ hoặc lan tỏa trong thời gian từ vài giây đến vài phút, có tính chất lập đi lập lại.

Đây là loại bệnh khá phổ biến chiếm tỷ lệ từ  0,4 – 0,5 % dân số.

Bệnh động kinh khá phổ biến chiếm tỷ lệ từ  0,4 – 0,5 % dân số.

Bệnh có thể gây ra chậm phát triển trí tuệ, nếu phát bệnh càng nhỏ tuổi và chữa trị không ổn định, gây trở ngại đến việc học tập, lao động. Về lâu dài có thể làm thay đổi nhân cách, tính tình gây phiền phức cho bản thân và những người chung quanh, trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội.

Nếu được phát hiện sớm và điều trị thích hợp, có thể chữa khỏi, bệnh ổn định lâu dài, gia đình hạnh phúc, xóm làng yên vui.

Động kinh là một loại bệnh khá phổ biến với tỷ lệ khoảng 0,33% dân số Việt Nam. Bệnh này còn được gọi là kinh phong, phong xù, kinh giật… Biểu hiện bệnh khá phức tạp, từ những cơn co giật, mất ý thức đến những đợt rối loạn hành vi. Nguyên nhân bệnh cũng khá đa dạng. Bệnh có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi nhưng 80% các trường hợp bắt đầu lúc dưới 20 tuổi.

Bạn biết những biểu hiện lâm sàng của cơn động kinh như thế nào ?

Bệnh động  kinh là một bệnh của não, có đặc điểm gây ra cho người bệnh những cơn co giật tái đi tái lại nhiều lần.

Bệnh động kinh có nhiều thể, với những triệu chứng hơi khác nhau. Tuy nhiên trên thực tế ở nước ta có 3 thể chủ yếu hay gặp nhất: thể động kinh toàn thân, thể động kinh cục bộ và thể động kinh kịch phát Rolando.

Thể động kinh toàn thân : Rất hay gặp. Cơn động kinh của thể này thường tiến triển qua 3 giai đoạn:

Giai đoạn trương lực : Là giai đoạn khởi đầu của cơn động kinh, người bệnh đang bình thường đột nhiên ngã xuống ngất đi, trong khi đó chân tay cứng lại, ngực không thở được nữa, người xanh tái, hai hàm răng nghiến chặt, mắt trợn ngược, giai đoạn này thường kéo dài khoảng nửa phút.

Giai đoạn giật rung: Toàn thân người bệnh bị rung động mạnh bởi những cơn co giật toàn thân, những cơn này mỗi lúc một mạnh hơn, lưỡi bị đẩy hẳn ra ngoài từng đợt, trong lúc hàm răng cắn lại, do đó luôn xảy ra chảy máu ở lưỡi, ở miệng. Nhiều bà mẹ có kinh nghiệm, lúc đó đặt ngang qua mồm giữa hai hàm răng trẻ một chiếc đũa để tránh tình trạng răng cắn vào lưỡi. Các cơ ở mặt cũng giật, làm méo mặt người bệnh, và nước bọt có thể sùi ra ở mép. Trong cơn nhiều trẻ tiểu ngay ra quần. Giai đoạn này thường kéo dài 2-3 phút, sau đó đột nhiên trẻ mềm nhão cả người, và bệnh chuyển sang giai đoạn hôn mê.

Giai đoạn hôn mê: Là giai đoạn cuối cùng của cơn động kinh toàn thân, người bệnh nằm yên, toàn thân mềm nhão, thở khò khè, không biết gì nữa, hoàn toàn như một bệnh nhân hôn mê, dần dần da dẻ bớt xanh tái nhìn như một người ngủ say. Giai đoạn này thường kéo dài khoảng 15 phút, nhưng cũng có khi tới 1 giờ hoặc vài giờ. Cuối cùng bệnh nhân tỉnh lại, rất mệt mỏi, nhưng  không còn nhớ những gì vừa xảy ra.

Thể động kinh cục bộ: Là thể động kinh có những cơn chỉ xảy ra ở một phần cơ thể. Thông thường là cơn động kinh ở nửa bên thân hoặc trái hoặc phải. Người bệnh cũng có những hiện tượng co giật, nhưng chỉ co giật ở một nửa bên thân, còn bên kia bình thường. Trong thể động kinh cục bộ này, thông thường người bệnh không ngất, không mê, trong khi một nửa thân co giật, họ vẫn tỉnh vẫn biết. Tuy nhiên đôi khi cũng có trường hợp cơn động kinh cục bộ lan tỏa dần thành cơn động kinh toàn thân, và lúc đó triệu chứng hoàn toàn giống với cơn động kinh toàn thân.

Thể động kinh kịch phát Rolando: Là thể động kinh có những cơn có thể toàn thân có thể cục bộ nhưng thường chỉ xảy ra trong giấc ngủ. Thông thường các cơn này hay xảy ra trong giấc ngủ đêm, nhưng cũng có thể xảy ra trong giấc ngủ trưa, ít khi xảy ra ngoài giấc ngủ. Đây là thể động kinh hay xảy ra ở trẻ nhỏ, sở dĩ có tên là Rolando vì người ta cho rằng nguyên nhân do tổn thương ở vùng Rolando, là một vùng trên não.

Nguyên nhân bệnh động kinh

Di chứng chấn thương sọ não: sau chấn thương một số bệnh nhân có thể khởi phát cơn động kinh trong năm kế đó, một số ít khởi phát muộn trong nhiều năm sau. Chấn thương gây trên não một vùng tổn thương, sau đó hoá sẹo và chính nơi này tạo thành một “ổ động kinh”. Ngoài số bệnh nhân có cơn co giật toàn thể thì cũng có những người chỉ co giật ở một phần cơ thể do “ổ động kinh” nằm ở các vùng não khác nhau.

Di chứng sang chấn sản khoa: sau những chuyển dạ có can thiệp như giác hút, forceps… hoặc thời gian chuyển dạ quá lâu làm não bé thiếu oxy. Nguy cơ ước tính khá cao: khoảng 50%, tuy nhiên đôi lúc khó xác định vì phần lớn chỉ căn cứ qua trí nhớ thân nhân và thường không để lại di chứng (kể cả qua khám và làm xét nghiệm). Một số bệnh nhân thường là con đầu của gia đình.

Di chứng sau nhiễm trùng thần kinh trung ương: ở một số bệnh nhân động kinh, khi hỏi lại quá trình bệnh ta có thể phát hiện bệnh nhân từng bị viêm não, viêm màng não. Có trường hợp có bằng chứng rõ ràng như có điều trị và được bác sĩ thông báo, có giấy xuất viện… nhưng cũng có những trường hợp viêm não, viêm màng não không được phát hiện hoặc bệnh diễn biến nhẹ nên không đến cơ quan y tế. Những trường hợp này thường trong bệnh sử có những chi tiết mơ hồ gợi ý đến các bệnh nhiễm trùng não như sốt cao, co giật thoáng qua, hôn mê… và chúng thường xuất hiện trước 12 tuổi.

Di chứng tai biến mạch máu não: thường gặp ở người lớn tuổi sau tai biến, nguy cơ tới 10 – 15%. Phòng ngừa bằng cách điều trị tốt các bệnh dẫn tới tai biến như cao huyết áp, đái tháo đường… và theo dõi sát sau đó để kịp thời điều trị sớm động kinh.

U não: nguyên nhân hiếm ở động kinh trẻ em, người trẻ. Đối với động kinh khởi phát ở người lớn, nó chiếm 10 – 15%.

Yếu tố di truyền: ước tính chiếm 40% các loại động kinh. Trong nhóm thân nhân người bệnh, tỷ lệ cùng bị động kinh lên tới 3,2% có nghĩa là gần gấp ba lần tỷ lệ chung. Các trẻ em sinh đôi cùng trứng cũng có tỷ lệ cùng bị động kinh là 85% so với 27% các cặp sinh đôi khác trứng. Động kinh có yếu tố di truyền thường xuất hiện sớm, chiếm 50% các loại động kinh ở trẻ em dưới 10 tuổi. 80% các loại động kinh di truyền thường khởi phát trước 20 tuổi. Động kinh di truyền luôn biểu hiện bằng những cơn động kinh toàn thể. Tuy nhiên, có một điều đặc biệt là trong số thân nhân người bệnh bị động kinh, di chứng sau chấn thương cũng có tỷ lệ động kinh cao. Điều này có thể gợi ý cho ta nghĩ tới một cấu trúc não “nhạy cảm” ở người bệnh.

Có một số bệnh nhân ngoài bệnh lý động kinh còn có những tổn thương khác như bệnh xơ não củ Bourneville, bệnh da cơ thần kinh Recklinghausen.

Nguyên nhân theo lứa tuổi

Nếu xét theo tuổi khởi bệnh thì mỗi lứa tuổi có một số nguyên nhân thường gặp:

Mới sinh đến ba tháng: bất thường thần kinh bẩm sinh, thiếu oxy não, sang chấn sản khoa, máu tụ ở não sau sinh, nhiễm trùng thần kinh trung ương.

Ba tháng đến 2 tuổi: nhiễm trùng thần kinh trung ương, dị dạng mạch máu não, một số bệnh lý bẩm sinh thần kinh khởi phát muộn.

Hai đến 12 tuổi: động kinh vô căn, nhiễm trùng thần kinh trung ương, di chứng chấn thương sọ não, dị dạng mạch máu não.

Thiếu niên – 18 tuổi: động kinh vô căn, di chứng chấn thương sọ não, dị dạng mạch máu não.

Người trưởng thành: di chứng chấn thương sọ não, nghiện rượu, u não.

40 – 60 tuổi: di chứng chấn thương sọ não, nghiện rượu, u não nguyên phát, tai biến mạch máu não.

60 tuổi trở lên: tai biến mạch máu não, u não do di căn, sa sút tuổi già, rối loạn chuyển hoá, ngộ độc thuốc.

Nguyên nhân khác

Co giật do sốt cao: thường thấy ở trẻ dưới 4 tuổi do hệ thần kinh chưa ổn định, xảy ra sau sốt 39oC trở lên, các cơn co giật kiểu cơn toàn thể: mất ý thức, co cứng – co giật đồng bộ và đối xứng. Nhưng nếu thấy các dấu hiệu sau nên nghi ngờ không đơn thuần là sốt cao co giật: còn co giật khi trên bốn tuổi, sốt nhẹ ấm mình cũng co giật, co giật nhiều một chi hoặc một phần cơ thể hơn so với phần kia, sốt cao co giật xuất hiện sau chấn thương sọ não, sau nhiễm trùng não. Một số nghiên cứu cho thấy dường như các trẻ sốt cao co giật có “cơ địa” dễ bị sốt cao. Lưu ý: trẻ có tiền sử co giật thì khi trẻ sốt nên cho uống thuốc hạ nhiệt đủ liều và cách khoảng phù hợp.

Cơn co giật trên bệnh nhân nghiện rượu: người nghiện rượu sau khi ngưng hoặc giảm rượu đột ngột thường trở nên bồn chồn, run tay, vã mồ hôi sau đó có thể lên nhiều cơn co giật trong ngày. Do vậy, không nên ngưng rượu đột ngột, đặc biệt là ở những bệnh nhân uống nhiều và lâu năm. Nên tới các cơ sở chuyên khoa tâm thần để điều trị cai rượu. Trong trường hợp muốn tự ngưng rượu thì nên giảm rượu từ từ trong vòng một tuần đến mười ngày.

Cách phòng tránh các tai nạn và cách chăm sóc người bị động kinh

Nói chung bệnh động kinh là một bệnh nguy hiểm, luôn luôn có thể gây chết người: có người chết ngay trong cơn động kinh nặng do ngạt thở, chết do nhiều cơn động kinh kéo dài, liên tục gây suy tim cấp. Rất nhiều trường hợp các em nhỏ bị tai nạn chết người do cơn động kinh xảy ra đột ngột trên đường đi, đang câu cá, đang trèo cây… Phần lớn các trường hợp này do gia đình không trông nom, giáo dục các em chu đáo.

Bệnh động kinh có thể chữa khỏi hoàn toàn, nghĩa là sau một thời gian dài chữa trị, bệnh thuyên giảm dần và hoàn toàn các cơn mà không cần dùng thuốc nữa. Điều chủ yếu và quan trọng là bệnh nhân và gia đình bệnh nhân cần hết sức kiên nhẫn. Trong việc chữa trị bệnh động kinh, sự hợp tác giữa gia đình và thầy thuốc là vô cùng cần thiết.

– Gia đình cần luôn luôn động viên trẻ, khích lệ tinh thần trẻ, khi tâm hồn trẻ được an bình, tư tưởng vui vẻ thì các cơn động kinh sẽ thưa dần. Trái lại, phải tránh các thái độ giận dữ, lạnh nhạt với trẻ, vì sự lo sợ, buồn chán, giận dỗi sẽ làm các cơn động kinh dễ xuất hiện…

– Cần trông nom giáo dục trẻ, tránh cho trẻ các nguy hiểm có thể xảy ra khi lên cơn mà không có người lớn bên cạnh như không cho trẻ ra ao một mình, không cho trẻ trèo cây, lái xe một mình ra đường…, cũng không nên cho trẻ đi lâu dưới nắng to vì nhiệt độ cao rất dễ làm xuất hiện cơn động kinh.

– Cho trẻ ăn uống điều độ, đủ chất dinh dưỡng, không cho trẻ dùng các chất kích thích như cà phê, rượu bia, thuốc lá.

– Gia đình cần cho trẻ dùng thuốc đúng,  uống thuốc đều đặn, không được quên cho trẻ uống thuốc, dù chỉ quên một ngày một lần cũng có thể làm cơn động kinh tái phát, và khi đó việc điều trị sẽ trở nên khó khăn hơn.

– Phải xác định bệnh động kinh là một bệnh chữa trị lâu dài, nếu nóng vội sẽ dẫn đến nhiều hậu quả tai hại và chắc chắn sẽ thất bại trong điều trị.