Trẻ không biết nói, không biết diễn tả các triệu chứng của bệnh, hoặc nếu có biết thì cũng thường không chính xác. Lúc được khám bệnh, trẻ sợ không dám khai rõ bệnh tình, ngược lại có khi kể lung tung… Nhiều bé mới học được từ "nhức đầu", "đau bụng" đã đem ra sử dụng liên tục khiến cho mẹ và thầy thuốc hết sức lúng túng.

 

Thân nhân, cô nuôi dạy trẻ, người giúp việc… thường không nắm rõ bệnh sử bé, đôi khi không trung thực vì quá lo âu hoặc quá lơ đễnh. Do vậy, phải có kinh nghiệm và một vài nguyên tắc để phân biệt trẻ khỏe, đứa mệt và bé bệnh.

 

 

Khi các bé khỏe mạnh thường  vui vẻ, hài lòng, tươi tỉnh, thích nhìn ngắm chung quanh, phá phách, chống cự mạnh mẽ khi không vừa ý. Ăn được (bú mạnh), ngủ được, lên cân đều. Nếu con bạn khỏe mạnh như vậy thì dù đi tiêu chảy ngày 5-7 lượt cũng không sao, dù sụt sịt, nghẹt mũi thường xuyên thì mẹ cũng không cần quá lo lắng.

 

 

Trong trường hợp này, các bé thường yên lặng, xụi lơ, không hoạt bát linh động nữa; hoặc ngược lại, khóc lóc, cằn nhằn, khó chịu, bứt rứt không yên… Nếu được âu yếm, cho ăn uống đầy đủ, bé sẽ ngủ say và tỉnh giấc sẽ vui vẻ, hoạt bát như cũ.

 

 

Lúc này các bé thường mệt mỏi, lừ đừ, nằm vùi suốt ngày. Người mẹ dễ nhận biết con có vẻ gì khác thường, bỏ ăn, bỏ chơi, ngậm vú mà không nút hoặc khóc thét lên… Bé cũng có thể bứt rứt, dỗ không nín.

 

 

Trong trường hợp các bé nằm li bì, gọi không dậy hoặc sốt cao, lơ mơ nói nhảm là bệnh nặng thì lúc này các bé đã bị bệnh nặng.

 

Những dấu hiệu sau cho thấy bé bị bệnh nặng và phải đưa ngay đến các cơ sở y tế.

 

– Cần biết trẻ nặng bao nhiêu kg: Nếu đã theo dõi cân nặng hàng tháng hoặc có biểu đồ tăng trưởng thì rất tốt. Trường hợp không biết, nên thỉnh thoảng cân bé để biết hoặc cân lúc khám bệnh, chủng ngừa. Phải biết cân nặng của trẻ, bác sĩ mới cho thuốc đúng liều lượng, bệnh mới mau khỏi, đồng thời để đánh giá trẻ có lên cân đều không, có phát triển tốt không.

 

– Cần biết rõ bệnh sử: Phải biết rõ bệnh khởi phát vào lúc nào (nhớ rõ ngày giờ càng tốt), triệu chứng gì xảy ra trước. Ví dụ nóng rồi mới ho, đau bụng hay đau bụng rồi mới nóng. Nếu cần, phải biết rõ chi tiết như ho kiểu nào, từng cơn dài hay ho khan, ho có đàm hay khạc có máu; ho ngày hay ho đêm. Tiêu chảy thì tiêu ngày mấy lần, phân loãng hay đàm máu, đi có rặn không, phân màu gì, mùi gì… Tốt nhất là nên ghi ra giấy cho khỏi quên.

 

– Cũng cần biết rõ tiền sử bản thân và gia đình, tiền sử sản khoa. Cần biết cân nặng lúc sinh, các bệnh cũ đã mắc phải từ trước, đã chủng ngừa những loại bệnh nào. Tiền sử rất quan trọng. Bé sinh non, sinh đôi, sinh ngộp, sinh mổ dĩ nhiên là có “vấn đề”. Gia đình có người bị suyễn, lao, dị ứng… bé cũng có thể mắc những bệnh đó.

 

– Cần biết rõ về dinh dưỡng của trẻ. Nhiều thứ bệnh ở trẻ do ăn uống sai lầm mà ra, chỉ cần sửa chữa cho đúng là khỏi bệnh mà thuốc men không cần thiết. Suy dinh dưỡng hay béo phì đều là những vấn đề do sai dinh dưỡng, cần điều chỉnh và mất rất nhiều thời gian. Phải kiên nhẫn. Trong nhi khoa “phải chú ý đến bếp ăn hơn tủ thuốc” là vậy.

 

 

Theo sự hướng dẫn cụ thể của thầy thuốc, tùy trường hợp có thể có những cách khám khác nhau, nói chung thường trong nhi khoa

 

Để chẩn đoán chính xác bệnh cho bé đôi khi cần phải tiến hành xét nghiệm. Các xét nghiệm thông thường như thử máu, thử phân, thử nước tiểu, thử nhớt họng, chụp phim X-quang, siêu âm, nội soi… Tuy nhiên, cần thiết lắm mới phải tiến hành xét nghiệm, không nên tự ý làm, cũng không nên đòi hỏi khi không có chỉ định của bác sĩ. Trái lại khi có chỉ định từ các chuyên gia và bác sỹ tư vấn, thì cần hợp tác tích cực để giúp cho việc chẩn đoán bệnh của bé chính xác hơn. Thí dụ trong bệnh sốt xuất huyết, chưa đến lúc cần thử máu mà đòi thử sớm quá sẽ thấy máu bình thường rồi mất cảnh giác, trái lại khi bệnh diễn tiến xấu, có khi phải thử máu nhiều lần (đo Hematocrite) trong ngày…