Hoang tưởng không phải là một bệnh mà là triệu chứng rối loạn về nội dung tư duy của lĩnh vực tâm thần học. Dưới cách suy nghĩ của bệnh nhân, nhiều chuyện không có thật nhưng họ lại cho là hoàn toàn đúng. Sự sai của bệnh nhân nặng nề đến mức ta không thể giải thích bằng lý lẽ hay chứng minh bằng chứng cứ được. 

 

Quá trình hình thành hoang tưởng rất phức tạp, liên quan mật thiết với các rối loạn tâm thần khác. Hoang tưởng thường kéo dài và làm biến đổi sâu sắc nhân cách của bệnh nhân, ảnh hưởng rất nhiều đến các hoạt động tâm thần khác. Lúc đầu, bệnh nhân lo lắng, chờ đợi một điều gì đó bất thường, quan trọng sẽ đến với mình, làm thay đổi cuộc đời mình. Sau đó, họ thấy những người khác và sự vật xung quanh có một cái gì đặc biệt khác thường, liên quan đến số phận mình, nhưng không thể tự giải thích được. Dần dần trong cái đặc biệt và khác thường ấy, bệnh nhân tìm thấy những ý nghĩa ngày càng rõ ràng và tự giải thích theo lối suy đoán riêng của mình. Hoang tưởng được hình thành và ngày càng được củng cố thành hệ thống vững chắc, cố định. Cuối cùng, hoang tưởng có thể mất đi một cách tự phát hay do điều trị, hoặc tan rã trong trí tuệ sa sút.

 

 

Nguồn gốc của hoang tưởng có thể xuất phát từ định kiến hay ám ảnh, từ ảo giác hoặc là hiện tượng duy nhất của một bệnh loạn thần còn sót lại (hoang tưởng di chứng). Hoang tưởng có thể gặp trong nhiều bệnh khác nhau: tâm thần phân liệt, loạn thần cấp, các rối loạn cảm xúc (trầm cảm, hưng cảm) có triệu chứng loạn thần, loạn thần thực tổn… Khi nghi ngờ một người bị hoang tưởng hoặc có những biểu hiện bất thường, lệch lạc trong suy nghĩ, cần đưa đến các phòng khám tâm thần để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Phát hiện được hoang tưởng ở giai đoạn sớm sẽ giúp cho điều trị có hiệu quả hơn và tiên lượng bệnh tốt hơn.

 

Có thể nêu ra một số nguyên nhân cụ thể như sau:

 

 – Bị ngộ độc vì rượu, vì ma túy; bị thiếu chất đường trong máu do dùng thuốc có insulin để trị bệnh tiểu đường (trường hợp này, người bệnh sẽ được uống nhiều nước đường hoặc chích dung dịch đường vào mạch máu).

 

 – Bị sốt cao do bệnh sốt rét, bệnh nhiễm khuẩn huyết, bệnh viêm màng não, bệnh viêm não

 

– Bị tụ máu ở não do chấn thương não (cần phải mổ ngay).

 

 – Bị một số bệnh về tâm thần như: rối loạn thần kinh, bệnh tâm thần phân lập,… 

 

 

 

 

Theo các chuyên gia tâm lý học thì quá trình hình thành hoang tưởng rất phức tạp và nó liên quan mật thiết với các rối loạn tâm thần khác. Nó thường kéo dài và làm biến đổi sâu sắc nhân cách của người bệnh từ đó ảnh hưởng đến hoạt động xã hội, học tập và giao lưu của con người

 

Biểu hiện mới đầu của chứng hoang tưởng hoàn toàn không “dễ thương” như các ước mơ. Thậm chí, khi bị hoang tưởng, bạn này thường xuyên cảm thấy lo lắng, chờ đợi một điều gì đó bất thường, quan trọng sẽ đến với mình và tin chắc rằng nó sẽ làm thay đổi cuộc đời mình. Sau đó, họ thấy những người khác và sự vật xung quanh có một cái gì đặc biệt khác thường rồi tự liên tưởng rằng mọi hiện thượng đó đều liên quan đến mình mặc dù tự họ cũng không thể giải thích được. Dần dần trong cái đặc biệt và khác thường ấy, bệnh nhân tìm thấy những ý nghĩa ngày càng rõ ràng và tự giải thích theo lối suy đoán riêng của mình. Hoang tưởng được hình thành và ngày càng được củng cố thành hệ thống vững chắc, cố định. 

 

Cuối cùng, hoang tưởng có thể mất đi một cách tự phát hay do điều trị hoặc tan rã. Tuy nhiên, hậu quả nó để lại cho người bệnh là trí tuệ bị sa sút, stress kéo dài và thường là mất định hướng và đánh giá trong cuộc sống. Cần phải làm gì? Nếu người bệnh tỏ ra hung dữ, cần báo cho cơ quan công an. Trường hợp người bệnh nôn ói, toát mồ hôi lạnh, đã bị bệnh tâm thần, nghiện rượu hoặc ma túy, thì cần đưa họ tới bệnh viện ngay. Trong khi chờ đợi, nên đóng cửa sổ không có chấn song, đề phòng họ nhảy qua, cất dấu các đồ vật xung quanh mà họ có thể sử dụng làm hung khí tấn công người khác. . 

 

 

– Đa nghi: luôn luôn ngờ vực, lo ngại quá đáng việc bị người khác tấn công. Vì thế, họ luôn giữ một khoảng cách đối với người đang nói chuyện với mình. Đôi khi khoảng cách đó được biểu hiện bằng sự khiêm tốn thái quá, hoặc bằng sự hung hăng.

 

– Tính cứng nhắc: độc đoán, không có khả năng tự đánh giá bản thân, không cởi mở tiếp nhận quan điểm của người khác.

 

– Phát triển cái tôi quá mức: người bệnh thường đa nghi, kiêu ngạo chuyên quyền, không có tính khoan dung, luôn coi thường người khác, coi mình là trung tâm.

 

 

– Hoang tưởng kiện cáo: người bệnh theo đuổi các tranh tụng về tài sản, tiền nong, các phát minh khoa học, các vụ kiện kéo dài gây hao tiền tốn của.

 

– Hoang tưởng bị truy hại: “người truy hại” ở đây có thể là ở gia đình, nơi làm việc, hàng xóm hoặc đại diện của một nhóm người công an quân đội bí mật, một tổ chức bí mật nào đó…

 

– Hoang tưởng ghen tuông: ghen tuông bệnh lý dựa trên những cơ sở không chắc chắn, luôn luôn tìm kiếm và muốn thu thập những chứng cứ phản bội.

 

– Hoang tưởng được yêu: bệnh nhân tin mãnh liệt có một người đang rất yêu và muốn lấy mình.

 

– Hoang tưởng tự cao: say mê không thực tế, cuồng tín về tôn giáo, tin là mình phát kiến ra một phương pháp cải tiến xã hội, quản lý đất nước… Thường sử dụng phương tiện thông tin đại chúng để lôi kéo, tìm kiếm sự ủng hộ của cộng đồng mạng.

 

– Hoang tưởng biến đổi cơ thể: tin là một số bộ phận của cơ thể bị méo mó xấu xí vĩnh viễn.

 

 

 Bác sĩ thường khuyên người bệnh nhập viện nếu thấy bệnh có triệu chứng trầm trọng và thường dùng thuốc an thần để trị cảm giác sợ hãi và kiềm chế sự hưng phấn thái quá mỗi khi lên cơn. Bác sĩ còn chú ý tìm những nguyên nhân có thể tác động tới sự lên cơn như sự ngộ độc (cần phải chữa trị ngay), một số bệnh liên quan một vấn đề tình cảm làm bệnh nhân xúc động mạnh.

 

Điều trị hoang tưởng dai dẳng rất khó khăn, tuy nhiên nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời thì tỷ lệ thành công khá cao. Chúng ta phải hiểu và dung nạp người bệnh để họ có một cuộc sống không quá tự do phát triển hoang tưởng, nhưng cũng không quá khó khăn trong cộng đồng. Gia đình hãy tạo cho họ lối sống tích cực, lao động và giải trí với các sở thích lành mạnh.